کبد چرب و درمان آن
علائمی که نشان می‌دهد کبدتان بیمار است:
کبد چرب (Fatty Liver Disease) یک بیماری شایع است که در آن چربی به‌صورت غیرطبیعی در بافت کبد تجمع پیدا می‌کند. این بیماری می‌تواند بدون علامت باشد، اما در صورت پیشرفت باعث التهاب، فیبروز و حتی نارسایی کبد شود. سبک زندگی ناسالم، تغذیه پرچرب و کم‌تحرکی از عوامل اصلی ابتلا به آن هستند.
- بیخوابی شدید
- ورم شکم
- خارش پوست
- مدفوع بی رنگ
- زرد شدن رنگ صورت
انواع کبد چرب
کبد چرب غیرالکلی (NAFLD): شایع‌ترین نوع کبد چرب که ارتباطی با مصرف الکل ندارد و بیشتر ناشی از چاقی، دیابت یا تغذیه نامناسب است.
کبد چرب الکلی (AFLD): به دلیل مصرف زیاد الکل ایجاد می‌شود و در بسیاری از کشورها شایع است، اما در ایران کمتر دیده می‌شود.
کبد چرب در سه مرحله پیشرفت می‌کند:
۱. درجه ۱ – تجمع چربی بدون التهاب
۲. درجه ۲ – چربی همراه با التهاب (استئاتوهپاتیت)
۳. درجه ۳ – فیبروز و سیروز کبد
علائم شایع کبد چرب
خستگی مداوم
احساس سنگینی یا درد در سمت راست شکم
زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها
ورم شکم یا پاها
خارش پوست
مدفوع بی‌رنگ یا خاکستری
وقتی چربی کبد بالا می‌زند می‌گویند به کبد چرب مبتلا شده‌ام. مگر کبد عضوی نیست که با ترشح صفرا به شکستن چربی ها و تجزیه آنها به اسید چرب و در واقع تکمیل فرآیند گوارش در بدن کمک می‌کند؛ پس چگونه ممکن است چنین عضوی، خود مبتلا به بیماری‌ای شود که با عنوان کبد چرب شناخته می‌شود؟ اصولا چرا این بیماری خطرناک تلقی می‌شود؟
جالب است بدانید عواملی چون کاهش ناگهانی وزن، سوءتغذیه و تغذیه وریدی ممکن است باعث تغییر متابولیسم بدن و ابتلا به این بیماری شوند. حتی انجام بعضی جراحی‌های شکم ازجمله برداشتن کیسه صفرا، قسمتی از روده یا معده، جراحی لوزالمعده و مصرف بعضی داروهای خاص ازجمله هورمون استروژن و کورتون‌ها نیز از علل زمینه‌ساز کبد چرب محسوب می‌شود.
علل و عوامل خطر
چاقی و اضافه وزن
دیابت نوع ۲ و مقاومت به انسولین
فشار خون بالا
مصرف زیاد قند و کربوهیدرات تصفیه‌شده
رژیم غذایی پرچرب و سرخ‌کردنی
کم‌تحرکی
کاهش وزن سریع یا سوءتغذیه
مصرف برخی داروها مثل کورتون‌ها و استروژن
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل شود و چربی در بافت‌های کبد تجمع پیدا کند.
افزایش توده چربی بدن و چاقی به واسطه افزایش ورود اسید‌های چرب آزاد به کبد به افزایش تجمع تری‌گلیسرید درکبد و ابتلا به کبد چرب منجر می‌شود.
جالب آن که مهم‌ترین علت مرگ و میر در بیماران مبتلا به کبد چرب، بیماری‌های قلبی و عروقی است. به علاوه این بیماری در مردان با عوارض بیشتری همراه است. البته ابتلا به این بیماری در بیشتر کشورهای دنیا بر اثر مصرف زیاد الکل رخ می‌دهد، اما در ایران این بیماری معمولا به علل دیگر اتفاق می‌افتد و کبد چرب غیرالکلی نامیده می‌شود.
عوارض پیشرفته
در صورت بی‌توجهی، کبد چرب می‌تواند باعث:
فیبروز کبد (سخت شدن بافت کبد)
سیروز کبد (آسیب شدید و برگشت‌ناپذیر)
نارسایی کبد
افزایش خطر سرطان کبد
بیماری‌های قلبی و عروقی
هپاتیت
در نظر داشته باشید هپاتیت یک واژه کلی است که دربرگیرنده تمامی مواردی است که به ایجاد التهاب در بافت کبد منجرمی‌شود که این التهاب ممکن است تحت تاثیر عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی یا اثرات دارویی بروز کند. به همین علت در بیماری کبد چرب همزمان با تجمع چربی، التهاب بافت کبدی یا هپاتیت نیز وجود دارد.
البته برخلاف تصور بسیاری از افراد، کبد چرب فقط مختص افراد چاق نیست؛ بلکه افراد لاغر هم ممکن است به علت تغذیه نادرست، استرس زیاد، ورزش نکردن و… دچار کبد چرب شوند. هرچند درصد ابتلا به کبد چرب میان افراد لاغر بسیار کمتر از افرادی است که دچار چاقی به‌ویژه در ناحیه شکم هستند.
کبد چرب در کودکان
بیماری کبد چرب در میان تقریبا ۳ درصد از کودکان و ۲۲ تا ۵۳ درصد از کودکان چاق رواج دارد.
بروز این عارضه در کودکان از چهارسالگی شروع می‌شود و احتمال ابتلا به آن با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، بنابراین میان نوجوانان، درصد شیوع بالاتری دارد. به علاوه دختران بیش از پسران به این بیماری دچار می‌شوند.
همچنین، در کودکان مبتلا به اختلالات مادرزادی ازجمله سوءجذب چربی‌ها، سیستیک فیبروزیس و بیماری ویلسون ابتلا به کبد چرب نیز دیده می‌شود.
کبد چرب بیماری خطرناکی که درمان می‌شود
مهم‌ترین روش درمانی در بیماری کبد چرب، رفع علت زمینه‌ای بروز بیماری است.
تغذیه و رژیم غذایی مناسب، کاهش وزن در افراد چاق، ترک مصرف مشروبات الکلی، کنترل بیماری دیابت، کاهش چربی‌های خون و تغییر در شیوه زندگی و انجام فعالیت بدنی، مهم‌ترین اصول درمان این بیماری است.
بی‌شک در صورت درمان کبد چرب می‌توان مانع پیشرفت ضایعه کبدی شد. با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم می‌توان وزن بدن را در حد مطلوب نگاه داشت و از یکی از عوامل اصلی بروز بیماری کبد چرب یعنی چاقی جلوگیری کرد.
پبشگیری از کبد چرب
اگر می‌خواهید کبد چرب نگیرید
توجه و رعایت نکات زیر به پیشگیری از ابتلا به کبد چرب کمک می‌کند:
- انتخاب سبک زندگی سالم
- پیگیری یک برنامه تدریجی و مستمر کاهش وزن در صورت لزوم
- رعایت رژیم غذایی متعادل سرشار از فیبر و دارای چربی‌های اشباع شده کمتر
- به حداقل رساندن مصرف شکر، کاهش مصرف غذاهای سرخ کردنی
- گنجاندن ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و نرمش‌های کششی در برنامه روزانه (حداقل چهار روز در هفته)
- مصرف نکردن مشروبات الکلی
تغذیه مناسب برای کبد چرب
غذاهای مفید:
سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم، کاهو)
میوه‌های تازه (پرتقال، سیب، توت‌ها)
ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین)
روغن‌های سالم (زیتون، کنجد)
غلات سبوس‌دار و حبوبات
غذاهای مضر:
غذاهای سرخ‌کردنی
نوشابه و نوشیدنی‌های قندی
شیرینی‌ها و دسرهای پرقند
گوشت‌های فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس)
فست‌فود و غذاهای آماده
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا کبد چرب برگشت‌پذیر است؟
بله، در مراحل اولیه با اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن و تغذیه سالم می‌توان آن را کاملاً درمان کرد.
۲. آیا کبد چرب همیشه علامت دارد؟
خیر، بسیاری از بیماران تا مراحل پیشرفته هیچ علامتی احساس نمی‌کنند و بیماری به‌صورت تصادفی در سونوگرافی کشف می‌شود.
۳. بهترین ورزش برای کبد چرب چیست؟
ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی تند، شنا و دوچرخه‌سواری بیشترین تأثیر را در کاهش چربی کبد دارند.
۴. آیا کبد چرب باعث لاغری یا چاقی می‌شود؟
کبد چرب بیشتر با چاقی و اضافه وزن مرتبط است، اما در موارد خاص ممکن است در افراد لاغر هم دیده شود.
چطور کبد چرب گرید یک را درمان کنم؟